Svake godine se u Srbiji registruje oko 25.000 pacijenata koji su imali moždani udar. Ova poražavajuća statistika svrstala nas je među vodeće zemlje u svetu po broju novoobolelih. Poznato je da je lečenje ove bolesti teško, veoma skupo i, što je najvažnije, krajnje neizvesno. Zbog toga lekari kažu da je prevencija najbolji lek.
– Moždani udar ima dva pojavna oblika. U 80 do 85 odsto slučajeva reč je o ishemijskom moždanom udaru ili infarktu mozga, koji je posledica zapušenja krvnog suda koji dovodi krv do mozga. Ostalih 15 do 20 odsto moždanih udara uzrokuju moždana krvarenja, koja su najčešće posledica visokog krvnog pritiska i pucanja aneurizme – objašnjava dr Milan Savić, direktor bolnice „Sveti Sava“.
Uzroci
Najčešći uzrok koji dovodi do ishemijskog moždanog udara je ateroskleroza. Starenjem na zidovima krvnih sudova dolazi do formiranja plaka, što dovodi do njihovog sužavanja, a nekada čak i do potpunog začepljenja. Obično se promene javljaju na velikim krvnim sudovima kao što su vratni krvni sudovi koji su glavni put za dotok krvi u mozak. Njihovo zapušenje je uzrok moždanog udara.
Drugi uzrok šloga su suženja i, na kraju, zapušenja malih krvnih sudova u mozgu. Takođe, šlog može prouzrokovati i kardioembolizacija, odnosno tromboza koja je poreklom iz srca. Tromb koji se formira u srčanoj šupljini putem krvotoka dospeva u mozak, gde se zaglavi i tako dolazi do prekida cirkulacije u nekom delu mozga.
Ređi uzroci šloga su zapaljenja krvnih sudova, traume, autoimune bolesti.
– Faktori rizika koji dovode do ateroskleroze, zapušenja malih krvnih sudova i tromboze su povišen krvni pritisak, šećerna bolest, povećan holesterol i trigliceridi, razne srčane bolesti, a najčešće poremećaj srčanog ritma, zatim gojaznost, pušenje, nedovoljna fizička aktivnost. Mi smo među vodećim zemljama u svetu po broju moždanih udara baš zbog toga što imamo dosta nelečenih hipertenzija, neregulisanog nivoa šećera u krvi, zbog velikog broja gojaznih, slabe fizičke aktivnosti – priča dr Savić.
Svaki minut je dragocen
Za dobru kontrolu faktora rizika važnu ulogu imaju preventivni zdravstveni pregledi, posebno nakon 40. godine. Rutinskim pregledima u domovima zdravlja može se otkriti da li neko ima visok pritisak, povišen šećer u krvi, trigliceride, holesterol i najvažnije je da se kod njih na vreme započne terapija. Dr Savić kaže da kod pacijenata kod kojih su otkriveni faktori rizika povremeno treba odraditi ultrazvučni pregled krvnih sudova vrata koji će pokazati da li je već došlo do sužavanja krvnih sudova.
Ukoliko ipak dođe do moždanog udara, svaki minut za pacijenta je dragocen. Samo u prva četiri i po sata moguće je primeniti trombolitičku terapiju koja daje najbolje rezultate.
– Naravno, ne mogu svi pacijenti sa moždanim udarom da prime trombolitičku terapiju. Zbog toga je važno da se po prijemu u bolnicu brzo uradi neurološki i internistički pregled, zatim EKG, kompletna laboratorija, skener glave. Tek nakon toga utvrđuje se da li je pacijent pogodan da primi trombolitičku terapiju ili ne – objašnjava naš sagovornik.
Ova terapija se ne daje pacijentima koji imaju krvarenja u mozgu ili, pak, krvarenja u gastrointestinalnom traktu, zatim onim pacijentima kojima pritisak ne može da se spusti, koji imaju veoma visok nivo šećera u krvi, kao i onima koji su prošli terapijski prozor od četiri i po sata tako da su promene definitivne.
Razbijanje tromba
Pacijenti koji se oporave od moždanog udara moraju posebno da povedu računa o svom zdravlju, jer su oni u dva do tri puta većem riziku da dožive ponovo šlog. Takođe imaju višestruko povećan rizik od nastanka srčanog udara, jer je u osnovi ista patologija. Zato je važna i sekundarna prevencija. Pacijentu se mora utvrditi uzrok zbog čega je nastao moždani udar. Ukoliko je to suženje na krvnom sudu, lekar ga mora uputiti hirurgu da reši taj problem ili pak ako postoji tromb, mora biti uključena terapija za njegovo razbijanje.
Statistika
- U razvijenim zemljama od 200 do 250 novoobolelih od moždanog udara na 100.000 stanovnika
- U Srbiji od 300 do 350 novoobolelih godišnje na 100.000 stanovnika, što čini od 22.000 do 25.000 novoobolelih godišnje
- Moždani udar je vodeći uzrok smrti kod žena i drugi uzrok smrtnosti kod muškaraca
- Oko 20 do 25 odsto pacijenata se potpuno oporavi ili ima minimalnu invalidnost
Simptomi šloga
- Oduzetost, slabost ili trnjenje leve ili desne ruke i noge
- Poremećaj vida, ispadi u vidnom polju
- Poremećaj govora, zaplitanje pri govoru i nerazumevanje drugog o čemu priča
- Vrtoglavice i nemogućnost održavanja balansa
- Glavobolja
- Povraćanje
[Blic, 27.03.2011.]